Chuyên gia thẩm định phát hiện nhiều bất thường trong đề thi tốt nghiệp THPT môn Sinh 2021

Ngay khi kết thúc kỳ thi tốt nghiệp THPT 2021, nhiều học sinh theo học thầy Phan Khắc Nghệ, Phó Hiệu trưởng Trường THPT Chuyên Hà Tĩnh đã râm ran chuyện “trúng đề”. Nhiều ý kiến cũng không tỏ ra bất ngờ khi thầy Nghệ đã khá nổi tiếng vì có nhiều học sinh đạt điểm cao môn Sinh từ nhiều năm trở lại đây.

Tuy nhiên, tại thời điểm đó, thầy Đinh Đức Hiền, một giáo viên dạy môn Sinh học cũng đã lên tiếng phản ánh về những trùng lặp đến kỳ lạ giữa đề thi chính thức môn Sinh học của Bộ GD-ĐT trong kỳ thi tốt nghiệp và nội dung ôn tập cuối cùng của thầy Nghệ tại khóa luyện thi VIP40. Theo phản ánh của thầy Đinh Đức Hiền, tỷ lệ tương đồng giữa đề thi chính thức và đề ôn tập của thầy Nghệ lên đến 80% (32/40 câu).

92,5% đề ôn tập của thầy Phan Khắc Nghệ trùng với đề thi chính thức của Bộ GD-ĐT

Trước những phản ánh của giáo viên và dư luận, ngày 4/8/2021, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT đã ký văn bản về việc thành lập tổ công tác liên ngành xác minh thông tin báo chí phản ánh về đề thi Sinh học trong kỳ thi Tốt nghiệp THPT năm 2021. Trong đó, thành phần tổ công tác liên ngành gồm cơ quan điều tra của Bộ Công an, thanh tra Bộ GD-ĐT và tổ chuyên gia.

Tổ chuyên gia gồm TS Nguyễn Văn Lập, nguyên giáo viên trường THPT Chuyên ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐH Quốc gia Hà Nội) và Ths Nguyễn Thị Hồng Liên, Tổ trưởng Tổ chuyên môn Sinh học, Trường THPT chuyên Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh.

Theo biên bản làm việc của tổ chuyên gia trong đoàn công tác liên ngành của Bộ GD-ĐT và Bộ Công an xác minh phản ánh của báo chí về đề thi môn Sinh học trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2021, tổ chuyên gia đã chọn ra 4 đề thô xuất từ máy tính của Hội đồng ra đề thi Tốt nghiệp THPT 2021, được Tổ ra đề lựa chọn vào ngày 12/6/2021; 4 đề duyệt chốt bởi Hội đồng ra đề thi tốt nghiệp THPT 2021 vào ngày 22/6/2021; 1 bản PDF đề VIP 40 được  thầy Phan Khắc Nghệ dạy ôn luyện cho học sinh gồm 40 câu, từ câu 81 đến câu 120. 3 video livestream của thầy Nghệ, video cô động lý thuyết trọng tâm, video chữa đề VIP40, video bị xóa sau khi livestream; các tệp được thầy Phan Khắc Nghệ gửi bà Phạm Thị My và ông Bùi Văn Sâm, các tệp bà Phạm Thị My gửi thầy Phan Khắc Nghệ qua email từ năm 2015, 2016, 2017, 2018 và 2021.

Kết quả đối chiếu đánh giá giữa nội dung ôn tập của thầy Khan Khắc Nghệ và đề thi của Bộ GD-ĐT cho thấy, đánh giá các câu hỏi trong 4 mã đề thô xuất ra từ máy tính được Tổ ra đề môn Sinh lựa chọn cho thấy các câu hỏi trong 4 mã đề đều trùng nhau theo thứ tự các câu tương ứng và khác biệt hẳn với các câu hỏi trong 12 mã đề không được chọn. Đây là điều bất thường vì nếu tổ hợp đề được chọn ngẫu nhiên từ máy tính thì không thể có hiện tượng này.

Về đánh giá câu hỏi trùng và khác nhau giữa đề thô và được chọn, đề duyệt chốt với nội dung ôn tập của thầy Nghệ cho thấy, các câu hỏi trong 4 mã đề thô được chọn với các câu hỏi xuất hiện trong các nội dung ôn tập của ông Nghệ cho thấy sự trùng lặp rất lớn.

Biên bản kết luận của Tổ chuyên gia chỉ rõ, trong tổng số 40 câu của từng mã đề thô được chọn có 39 câu trùng, chiếm tỷ lệ 97,5% với các câu trong nội dung ôn tập của thầy Nghệ.

Trong số 39 câu trùng nói trên thì có 37 câu trùng ở cả 4 mã đề (chiếm 94,87%), riêng câu 81 chỉ trùng với mã đề 210, câu 105 trùng hoàn toàn với mã đề 210 và 212, trùng 1 phần với 2 mã đề 211 và 213.

Cũng theo kết quả thẩm định từ chuyên gia trong Tổ công tác liên ngành, đặc biệt một số câu về diễn thể sinh thái có ở cả 4 mã đề là câu ngoài chương trình với dạng đồ thị chưa từng có trong sách giáo khoa, tuy vậy câu hỏi này cũng xuất hiện trong video của thầy Nghệ.

Trong các video chữa đề ôn tập, từng câu hỏi về một vấn đề rất hẹp, cụ thể với một đáp án đúng duy nhất, thầy Nghệ dạy cho học sinh cách nhận dạng ra các tình huống khác nhau có thể xuất hiện trong các mã đề thi Tốt nghiệp THPT 2021 nhưng vẫn chung 1 đáp án như ông đã dạy. Các câu hỏi khác nhau cho cùng một vấn đề có thể được hỏi với các cách khác nhau (ví dụ như thay tên các loài vật, các đối tượng sinh vật, ký hiệu gen…). Những nội dung thầy Nghệ dạy về câu hỏi bao trùm tất cả các câu hỏi cùng loại ở cả 4 đề được chọn. Khi làm đề thi, học sinh chỉ cần học thuộc lòng một số từ khóa và nhìn vào đáp án đúng đã được dạy và chọn, không cần quan tâm tới đề được diễn đạt như thế nào, cũng như không cần phải tính toán hoặc suy nghĩ đề.

Đánh giá về câu hỏi trong 4 mã đề duyệt chốt với các câu hỏi xuất hiện trong các nội dung ôn tập của ông Nghệ cho thấy, có sự trùng lặp rất lớn, cụ thể, trong tổng số 40 câu hỏi của từng mã đề duyệt chốt có 37 câu trùng (chiếm tỷ lệ 92,5%) với các câu trong nội dung ôn tập của ông Nghệ.

Đánh giá câu hỏi trong 4 mã đề bị loại là 203, 205, 215, 216 được tổ chuyên gia lựa chọn ngẫu nhiên từ 12 mã đề bị loại với các câu hỏi xuất hiện trong nội dung ôn tập của ông Nghệ cho thấy sự trùng lặp rất thấp, phần lớn là khác biệt.

Biên bản này cũng nêu rõ, khi phân tích các câu hỏi trong đề duyệt chốt và các tư liệu trong tệp dữ liệu trao đổi giữa thầy Phan Khắc Nghệ và bà Phạm Thị My, ông Bùi Văn Sâm (theo tìm hiểu của phóng viên là thành viên tổ ra đề và thẩm định đề thi môn Sinh học của Bộ GD-ĐT) qua các năm 2015,2016,2017,2018 và 2021 cho thấy ông Nghệ và bà My, ông Sâm đã có trao đổi các câu hỏi môn Sinh học cho nhau, gắn nội dung câu hỏi vào các ô ngân hàng đề thi, hẹn gặp trực tiếp để liên hệ nội dung trao đổi liên quan đến đề thi Tốt nghiệp THPT qua các năm, trong đó có năm 2021.

Bên cạnh đó, tổ chuyên gia cũng chỉ ra rằng một số đề thô môn Sinh bị sau khi trình bày, sai do thiếu dữ kiện và sai chính tả rất nhiều.

Cần làm rõ mối quan hệ giữa những người ra đề, người rút đề và thầy Phan Khắc Nghệ?

Một chuyên gia, đồng thời là giáo viên môn Sinh học tại một trường THPT chuyên cho rằng kết quả thẩm định trên cho thấy những bất thường trong khâu ra đề thi tốt nghiệp THPT, tỷ lệ trùng lặp lớn đến gần như tuyệt đối là điều không thể xảy ra.

Thầy Đinh Đức Hiền, giáo viên môn Sinh học tại Hà Nội – người từng chỉ ra những bất thường trong đề thi Sinh học của Bộ GD-ĐT và đề ôn tập của thầy Phan Khắc Nghệ cũng cho rằng, tỷ lệ trùng lặp cao, thậm chí trùng lặp ở những câu hỏi mới chưa từng xuất hiện trong SGK hay bất cứ tài liệu nào là điều không thể xảy ra nếu làm đúng quy trình.

“Ngân hàng câu hỏi chứa hàng nghìn câu hỏi, quá trình rút các câu hỏi đều được máy tính lấy ngẫu nhiên, sau đó làm thành đề thô, rút ngẫu nhiên các đề thô bằng máy tính, tinh chỉnh đề thô thành đề duyệt chốt. Kết quả thẩm định lại cho thấy sự trùng khớp đến 37/40 câu ở cả 4 mã đề duyệt chốt và 39/40 ở cả 4 mã đề thô được chọn là điều bất thường, phi thực tế”, thầy Hiền nói.

Theo thầy Đinh Đức Hiền cũng đặt ra câu hỏi liệu có sự can thiệp nào ở đây hay không? Theo quy chế thi, Chủ tịch Hội đồng ra đề thi tốt nghiệp THPT thường là Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng, thư ký là chuyên viên các phòng của Cục này, Hội đồng ra đề từng môn là giáo viên và chuyên gia. Nếu rút đề một cách ngẫu nhiên thì không thể có sự trùng lặp lớn đến vậy.

“Vấn đề cần làm rõ là mối quan hệ không chỉ giữa người ra đề với thầy Phan Khắc Nghệ, mà giữa thầy Nghệ với thư ký Hội đồng ra đề, chuyên viên của Bộ GD-ĐT. Nếu không có sự can thiệp mang tính hệ thống thì rất khó có sự trùng lặp như vậy. Bộ GD-ĐT cần trả lời, làm rõ sự việc này vì ảnh hưởng đến tính minh bạch của kỳ thi, quyền lợi của các thí sinh tham gia kỳ thi tốt nghiệp THPT 2021”, thầy Hiền nhấn mạnh.

Theo VOV